آیا یک کنتاکتور را از نزدیک دیده‌اید؟ احتمال زیاد میدانید کنتاکتور چیست و در این آموزش میخواهیم راجع به این تجهیز توضیحات کامل تری خدمت تان ارائه کنیم.
در اولین بررسی قطعاً متوجه تعدادی ترمینال‌های ورودی و خروجی آن خواهید شد که مربوط به تیغه‌های نرمال اوپن (NO) و نرمال کلوز (NC) آن هستند. در هر کنتاکتور چندین عدد تیغه نرمال اوپن به همراه چندین عدد تیغه نرمال کلوز از نوع قدرت و فرمان وجود دارد. اما تفاوت نرمال اوپن و نرمال کلوز کنتاکتورها در چیست؟ و چه کاربردی دارند؟
موضوع تیغه‌های نرمال اوپن و یا کلوز آن‌قدر ساده و بدیهی است که شاید خواندن این مقاله و تماشای فیلم آموزشی آن عجیب به نظر آید؛ اما به هر حال هستند دوستانی که تازه وارد عرصه برق صنعتی می‌شوند و درک عملیاتی از ماهیت این تیغه‌ها و قابلیت‌های کاربردی آنها ندارند.
بنابراین در این مقاله و ویدیوی زیر به شناخت این تیغه‌ها و بیان تفاوت آنها می‌پردازیم.
فهرست مطالب
اساس طراحی تیغه‌ها در کنتاکتور
در اولین قدم لازم است تا با ساختار تیغه‌ها در هر کنتاکتور آشنا شوید. اصولاً کنتاکتورها متفاوت هستند و برندهای مختلف بازار سری‌های متفاوتی از آنها را طراحی کرده‌اند؛ اما در همگی آنها حداقل دو نوع تیغه قدرت و فرمان وجود دارد.
تیغه‌های قدرت برای اتصال کابل تغذیه مصرف کنندگان طراحی شده‌اند. مثلاً از اتصال کابل سه فاز الکتروموتور صنعتی و یا اتصال تک‌فاز یک المنت جریان بالا از تیغه‌های قدرت استفاده می‌کنند. این تیغه‌ها همگی NO (نرمال اوپن) هستند. اما در کنتاکتور تیغه‌های کوچکتری تعبیه شده است که با عنوان تیغه فرمان می‌شناسیم. این تیغه‌ها در هر ۲ مدل NO (نرمال اوپن) و NC (نرمال کلوز) وجود دارند. بسته به نوع طراحی و یا قابلیت‌های کاربردی هر کنتاکتور یک یا چند تیغه کمکی از نوع NO و یا NC در اختیار دارد که آنها را با شماره‌های ۱۱، ۱۲ و یا ۱۳، ۱۴ علامت‌گذاری می‌کنند.
چطور بفهمیم کدام تیغه NO و یا NC است؟
تفاوت نرمال اوپن و نرمال کلوز در کنتاکتور به نوع کاربرد آنها و چگونگی عملکرد آنها در کنتاکتور وابسته است. هر کنتاکتور فقط یک بوبین دارد که در اثر برقرار شدن عمل کرده و موقعیت تیغه‌ها را تغییر می‌دهد. به این ترتیب برخی تیغه‌ها بسته و برخی دیگر باز می‌شوند.
تمامی تیغه‌های قدرت کنتاکتور از نوع نرمال اوپن (NO) هستند. به این ترتیب هر تیغه کمکی که حین تحریک بویین عملکردی مشابه تیغه‌های قدرت داشته باشد، در جمع تیغه‌های NO کنتاکتور قرار می‌گیرد. از طرفی هر تیغه که عملکرد آن متفاوت از تیغه‌های قدرت باشد را اصطلاحاً NC (نرمال کلوز) می‌گویند. این تیغه‌ها مادامیکه بوبین کنتاکتور تحریک می‌شود، برعکس تیغه‌های قدرت عمل کرده و کاملاً باز هستند.
یک راه دیگر، توجه به علایم نوشتاری بر روی بدنه کنتاکتور است. کنتاکت‌های کمکی را با دو عدد نمایش می‌دهند. کنتاکت‌هایی که عدد یکان دو طرف آنها عددهای ۱ و ۲ باشد مانند 11،12، تیغه‌های NC (نرمال کلوز) و کنتاکت‌هایی که عدد یکان آنها عددهای ۳ و ۴ باشد مانند 13،14 را NO (نرمال اوپن) می‌گویند.
عملکرد تیغه‌های نرمال اوپن (NO) و نرمال کلوز (NC) به چه صورت است؟
خیلی ساده از روی نام این تیغه‌ها می‌توانید شرایط عملیاتی آنها را بررسی کنید. تیغه نرمال اوپن (NO) یعنی در حالت عادی باز است. به این صورت که اگر بوبین کنتاکتور تحریک نشده باشد، این تیغه باز است و هیچ جریانی را عبور نمی‌دهد. در صورت عملکرد بوبین شرایط تیغه نیز تغییر کرده و بسته می‌شود.
اما ماجرا برای تیغه نرمال کلوز (NC) برعکس است. این تیغه در حالت عادی بسته است. این یعنی آنکه اگر بوبین کنتاکتور تحریک نشود، این تیغه بسته باقی مانده و جریان را عبور می‌دهد. در صورت تحریک بویین شرایط تیغه تغییر کرده و باز می‌شود. حالا سوال کلیدی این است که از تیغه‌های NO و NC کنتاکتورها چگونه استفاده کنیم؟ اصولاً چرا این تیغه‌ها طراحی شده‌اند؟
کاربرد تیغه‌های NO و NC به زبان ساده
در ساده‌ترین حالت یک مدار استپ استارت برق صنعتی را بررسی می‌کنیم. در این مدار از یک کلید استپ استارت دوبل برای تحریک بوبین کنتاکتور استفاده شده است؛ اما عملکرد مدار به شکلی است که با یک‌بار فشردن استارت، کنتاکتور برای همیشه فعال باقی می‌ماند. این در حالی است که با یک‌بار فشردن استپ، کنتاکتور برای همیشه قطع می‌شود. این مدار ساده را تنها با استفاده از تیغه‌های NO و NC سیم‌بندی می‌کنند.
در کلید استارت استپ دوبل به ازای استارت یک تیغه NO و به ازای استپ یک تیغه NC وجود دارد. کافی است سیم فاز را از تیغه NC استپ عبور داده و به ترمینال تیغه NO استارت متصل کنید. سپس می‌توانید از خروجی استارت برای بوبین تحریک کنتاکتور سیم‌کشی کنید. حالا در صورت تحریک استارت، کنتاکتور شما فعال می‌شود. اما به محض آنکه دست را از روی دکمه استارت بر می‌دارید، کنتاکتور غیر فعال خواهد شد. زیرا هنوز مدار نگهدارنده را سیم‌بندی نکرده‌ایم.
اهمیت تیغه NO کنتاکتور در طراحی مدار نگهدارنده است. کافی است از دو سر ترمینال استارت به دو ترمینال NO کنتاکتور دو سیم را به صورت موازی وصل کنید. حالا مدار شما دارای یک نگهدارنده است که پس از برداشتن دست شما از روی دکمه استارت عملکرد کنتاکتور را تا همیشه نگه می‌دارد. در این لحظه فقط فشردن استپ کافی است تا عملکرد کنتاکتور قطع گردد. برای درک بهتر عملکرد تیغه‌های نرمال اوپن و نرمال کلوز کنتاکتور می‌توانید ویدیوی بالا را به صورت کامل مشاهده کنید. همچنین در سایت کالنجی به فهرست جامع از فیلم‌های آموزش برق صنعتی دسترسی دارید.
توضیح عالی استاد غفاری
درود بر شما عالی بود