بررسی مشخصات CT یا ترانس اندازه‌گیری جریان
چه اطلاعاتی مهم‌تر از آنکه مقدار جریان الکتریکی در حال عبور هر خط را اندازه‌گیری کنید؟ در تمام صنایع و راه‌اندازی خطوط کارخانه‌ای و کارکرد انواع ماشین‌آلات مهم است که مقدار جریان در حال عبور هر فاز را محاسبه کنید. البته فراتر از آمپرمترهای سیار از تجهیزات تابلویی اندازه‌گیری جریان استفاده می‌کنند که در آنها از ترانس‌های CT استفاده شده است.
CT ترانس اندازه‌گیری جریان است که مقدار جریان در حال عبور هر فاز را جداگانه محاسبه می‌کند. اما چگونه نوع و ظرفیت CT مناسب هر خط را انتخاب می‌کنید؟ نحوه سیم بندی و نصب ترانس اندازه‌گیری جریان چگونه است؟ آیا لازم است تا در هنگام خرید CT ها نکات خاص فنی را رعایت کنید؟ در ویدیوی زیر با جزئیات درباره CT یا ترانس اندازه‌گیری جریان، مشخصات پلاک CT و هر آنچه لازم است بدانید، پرداخته شده است.
فهرست مطالب
آیا CT همان آمپرمتر است؟
استادکاران برق صنعتی قطعاً با تجهیزات اندازه‌گیری جریان (CT) و مشخصات پلاک CT آشنا هستند و می‌دانند که این ابزارها به شکل حلقه‌های اندازه‌گیری شار مغناطیسی در اطراف کابل‌های دارای جریان برق نصب می‌شوند، اما ذاتاً ابزار نشان دهنده جریان الکتریکی نیستند. بلکه هر CT ترانس اندازه‌گیری جریان در کنار یک تجهیز تابلویی آمپرمتر که می‌تواند دیجیتالی و یا آنالوگی باشد، نصب خواهد شد.
ایده به‌کارگیری CT ها برای پرهیز از قرار دادن مستقیم تجهیزات اندازه‌گیری در خطوط عبور جریان برق است. برای اندازه‌گیری جریان تجهیزات کوچک در حد چند آمپر قطعاً مشکلی وجود ندارد و می‌توانیم از تجهیزاتی که مستقیم جریان را اندازه می‌گیرند، استفاده کنیم. اما زمانی که جریان در حال عبور خط بسیار زیاد مثلاً فراتر از ۱۰۰ و یا ۱۵۰ آمپر است، قرار دادن تجهیزات اندازه‌گیری به شکل مستقیم در جریان برق غیرممکن است. CT ترانس اندازه‌گیری جریان نوعی قطعه با قابلیت اندازه‌گیری شار مغناطیسی است که به شکل غیرمستقیم و در کنار سیم حامل جریان قرار گرفته و بدون آسیب از جریان بالای خط تنها با تکیه بر قانون فارادی مقدار شار مغناطیسی اطراف سیم را اندازه‌گیری می‌کند. قاعدتاً هر اندازه جریان خط بالاتر باشد، مقدار شار نیز افزایش پیدا کرده و خروجی CT ترانس اندازه‌گیری جریان نیز بالاتر است.
CT (ترانس اندازه‌گیری جریان) چگونه کار می‌کند؟
CT ترانس اندازه‌گیری جریان تنها یک حلقه‌ی سیم پیچ شده است که برای قرار گرفتن در اطراف کابل حامل جریان طراحی شده است و از طریق قانون فارادی می‌تواند جریان داخل خط را اندازه‌گیری کند.
براساس قانون فارادی هر سیم حامل جریان می‌تواند شار مغناطیسی در اطراف خود ایجاد کند. شدت این شار مغناطیسی متناسب با شدت جریان است. CT ها طراحی شده‌اند تا با نصب در اطراف سیم حامل جریان مقدار این شار را محاسبه کنند. در واقع CT ها دارای دو خروجی هستند و با توجه به نوع طراحی به ازای مثلاً هر 100 و یا ۱۵۰ آمپر جریان خط اصلی مقدار ۵ آمپر در خروجی خود تولید می‌کنند.
در داخل هر CT ترانس اندازه‌گیری جریان از یک هسته با سیمی پیچیده شده دور آن قرار دارد. مقدار اندازه سیم پیچیده شده دور هسته در CT وابسته به ظرفیت اندازه‌گیری آن تغییر می‌کند. هر اندازه ظرفیت اندازه‌گیری جریان CT بالاتر باشد، مقدار سیم پیچیده شده دور هسته نیز بیشتر است. البته قرار نیست تا این سیم پیچ دور هسته را شما تهیه کنید و یا مقدار آن را تغییر دهید. بلکه اندازه سیم دور هسته در کارخانه کاملاً دقیق محاسبه شده و سیم پیچ دور هسته برای اندازه‌گیری دقیق جریان تولید شده است.
نحوه سیم بندی ترانس اندازه‌گیری جریان
هر CT دو عدد خروجی دارد که مقدار جریان آنها با توجه به جریان در حال عبور کابل کم و یا زیاد می‌شود. معمولاً ترانس اندازه‌گیری جریان (CT) را به شکلی طراحی می‌کنند که به ازای هر ۱۵۰ آمپر جریان در حال عبور، خط خروجی CT دارای ۵ آمپر جریان جهت اندازه‌گیری باشد. کافی است همین خروجی‌ها را به آمپرمترهای تابلویی متصل کنید. آمپرمترهای تابلویی به شکلی طراحی شده‌اند که می‌توانید به ازای هر ۵ آمپر خروجی CT در سمت ورودی خود مقدار ۱۵۰ آمپر را نشان بدهند.
چگونه بفهمیم آمپرمتر مناسب CT است؟ (مشخصات پلاک CT)
مشخصه‌های آمپرمتر تابلویی باید با مشخصات پلاک CT سازگار باشد. همان‌طور که گفتیم، CT ها با توجه به نوع طراحی، هر بازه از جریان سیم را به جریان کوچکتر تبدیل می‌کنند. مثلاً ممکن است CT از نوع 150 به 5 باشد. در این صورت به ازای هر ۱۵۰ آمپر در خروجی آنها ۵ آمپر تولید می‌شود. برای این CT باید از آمپرمتر ۵ به ۱۵۰ استفاده کنید. به این ترتیب نمی‌توان از آمپرمتری دیگر مانند ۵ به ۲۰۰ برای اتصال به این CT استفاده کرد. کافی است مشخصه‌های درج شده در صفحه نمایشگر آمپرمتر تابلویی را بررسی کنید تا با جزئیات اطلاعات مربوط به سازگاری آن با CT را بررسی نمایید. با این حال آمپرمترهای دیجیتال با قابلیت تنظیم جریان CT طراحی شده‌اند. به شکلی که می‌توانیم در بخش تنظیمات آنها نوع ورودی جریان و سازگار شدن با نوع CT ها را تنظیم کنیم. لذا آمپرمترهای دیجیتالی از قدرت مانور بهتری برای کار کردن با انواع CT ترانس اندازه‌گیری جریان برخوردار هستند.
