عیب یابی کنترل فاز

چه تجهیز ایمنی مهمتر از کنترل فاز در برق صنعتی سراغ دارید؟ این قطعه ضریب عملکرد ایمنی تجهیزات برق سه فاز را تضمین میکند. به هر حال همه میدانیم که بههم خوردن توالی فازها و و یا قطع شدن هر یک از فازها چه شرایط خاص و خطرناکی است و مستعد فشار بسیار زیاد بر روی تجهیزات مانند الکتروموتورهای برق سه فاز است. اما با حضور کنترل فاز عملاً هر نوع شرایط خاص و خطرناک شناسایی شده و شاهد اتفاقات نگرانکننده مانند بههم خوردن توالی فازها و یا قطع هر یک از فازها و تداوم کار موتور در شرایط دو فاز نیستیم. با این حال ممکن است خود کنترل فاز خطا داشته باشد. در این صورت ضریب عملکرد ایمن آن کاهش پیدا میکند.
در آموزش های گذشته نحوه سیم بندی کنترل فاز در حالت های مختلف را خدمت شما توضیح دادیم و همچنین تفاوت کنترل فاز و کنترل بار را بررسی کردیم و در ویدیوی زیر به بررسی عملکرد کنترل فاز پرداختهایم و از نکات پیرامون عیب یابی کنترل فاز صحبت میکنیم.
فهرست مطالب
چطور متوجه شویم که کنترل فاز به خوبی کار نمیکند؟
کنترل فاز برای شناسایی خطای سیستمهای سه فاز طراحی شده است. با این حال ممکن است خود این قطعه با خرابیهایی روبرو شود. در این صورت لازم است تا شرایط کار نرمال با عملکرد سالم دستگاه کنترل فاز را بررسی کنیم.
در شرایط نرمال و پس از اتصال برق سه فاز و نول به کنترل فاز باید چراغ Out (خروجی) آن روشن شود؛ اما اگر مادامیکه چراغ Out کنترل فاز روشن است و ترمینال شماره ۱۸ برقرار نمیشود، قاعدتاً رله داخلی آن خراب است. این رله بخشی از عملکرد اتوماتیک کنترل فاز و از نوع تحریک ۱۲ ولت DC است که ممکن است در اثر تنشهای ولتاژی بر روی کنترل فاز سوخته و خراب شود. نشانههای خرابی این رله در عملکرد ترمینالهای شماره ۱۶ و ۱۸ است. در شرایط عادی این ترمینالها از تیغههای NO و یا NC همین رله هستند.
بررسی عملکرد کنترل فاز
کنترل فاز در واقع یک رله حفاظتی است که هر نوع جابجایی توالی فازها و یا قطع هر یک از فازها را شناسایی میکند. در مدار الکتریکی داخل کنترل فاز یک رله مکانیکی کوچک قرار دارد. ترمینالهای ۱۵، ۱۶ و ۱۸ مربوط به Com و تیغههای NO و NC همین رله هستند.
در شرایط عادی و پس از اتصال سیستم سه فاز، عملکرد تیغههای NO و NC این رله دقیق است و میتوانیم از آنها برای طراحی مدار فرمان پس از کنترل فاز استفاده کنیم. به عنوان مثال میتوانیم از تیغه NC همین رله برای قطع اضطراری کل تابلو برق استفاده کنیم. معمولاً خرابی کنترل فاز مربوط به همین رله کوچک است که به راحتی میسوزد. در این صورت معمولاً عملکرد تیغههای NO و یا NC آن ناقص است. به شکلی که با جابجایی فازها و یا قطع هر یک از فازها هیچ تغییر و یا عکسالعملی در رله فرمان کنترل فاز دیده نمیشود. اما چطور خرابی و یا عملکرد نامناسب این رله را شناسایی کنیم؟
تست پایههای رله در عیب یابی کنترل فاز

تقریباً خرابی رله داخلی بیشترین موارد عیب یابی کنترل فاز است. کافی است وضعیت پایههای رله داخلی مربوط به ترمینالهای ۱۵، ۱۶ و ۱۸ کنترل فاز را بررسی کنید تا متوجه عملکرد سالم و یا خرابی آن شوید. در ویدیوی آموزشی کالنجی با جزئیات در مورد چگونگی تست این پایهها و بررسی عملکرد سالم رلهها صحبت کردهایم.
این رله داخلی کنترل فاز از نوع مکانیکی است و ممکن است کنتاکت مکانیکی آن به درستی کار نکند. در این صورت حتی با وجود تحریک رله تغییری در وضعیت خروجیهای آن ایجاد نمیشود.
- حالت اول: زمانی که با فعال شدن کنترل فاز ترمینال شماره ۱۸ از خروجی NO رله داخلی برقدار نمیشود. در شرایط عادی و پس از اتصال سه فاز باید رله عمل کرده و قاعدتاً تیغه NO آن تغییر وضعیت میدهد. در این صورت انتظار داریم که ترمینال ۱۸ از خروجی کنترل فاز برقرار باشد. در غیر این صورت کنتاکت داخل رله کار نکرده و خراب است.
- حالت دوم: در حالتی که کنترل فاز در مدار نیست و خروجی شماره ۱۸ وصل است. این حالت زمانی است که هیچ برقی در سمت ورودی کنترل فاز اعمال نشده است و یا اتصال برق به کنترل فاز وجود ندارد. در شرایط عادی انتظار داریم که تیغه NO رله داخلی باز و اتصال در ترمینال شماره ۱۸ وجود نداشته باشد. در این صورت اتصال ترمینال شماره ۱۸ نشان دهنده عملکرد ناقص رله داخل کنترل فاز است.
عیب یابی کنترل فاز در شرایط خاص
اگر چه بیشترین دلایل عملکرد ناقص و یا خرابی کنترل فاز مربوط به رله داخلی آن است و برای بررسی این نکته نیز کافی است شرایط اتصال ترمینالهای ۱۶ و یا ۱۸ با ترمینال شماره ۱۵ را بررسی کنید؛ تعویض رله داخلی منطقی است و به راحتی انجام میشود. به هر حال قطعه کنترل فاز آنقدر ارزشمند است که صرفاً به علت خرابی یک رله آن را کنار نگذاریم. اما گاهاً نوع خرابیها و مشکلات کنترل فاز آنقدر عمیق است که تعمیر آن را غیرمنطقی و پر هزینه میکند.
در شرایطی که هیچ نوع عکسالعملی در کنترل فاز دیده نمیشود، مانند زمانی که توالی فازها را جابهجا کنید و یا یکی از فازها را قطع کرده و حتی نوسان ولتاژ هیچ تأثیری در عملکرد کنترل فاز ندارند و اصطلاحاً دستگاه شما خراب است، باید مشکل را فراتر از رله در برد الکترونیکی کنترلر داخل آن جستجو کنید. در این صورت امکان تعمیر برد وجود دارد؛ اما هزینه آن بسیار زیاد است و حتی ممکن است هزینه تعمیر برد از قیمت خود دستگاه کنترل فاز بالاتر شود. لذا اگر مطمئن هستید که عملکرد ناقص و یا خرابی کنترل فاز از رله داخلی آن نیست و مربوط به برد دستگاه است، بهتر است این کنترل فاز را کنار گذاشته و یک محصول جدید و سالم را جایگزین کنید.
با این حال بهتر است در صورت خرابی کنترل فاز حتماً وضعیت رله داخلی آن را بررسی کنید. چرا که این رله خیلی حساس است و با کوچکترین نوسان ولتاژ میسوزد. با تست ترمینالهای رله میتوانید وضعیت آن را بررسی کنید. اما به هر حال مهم است که از قطعه کنترل فاز کاملاً سالم و با عملکرد در شرایط کاملاً ایمن در سیستم برق صنعتی خود استفاده کنید.