تفاوت رله ارت فالت و کلید نشتی جریان (محافظ جان)

برق‌گرفتگی به‌ علت نشتی جریان و یا اتصال بدنه تجهیزات فلزی از جمله تهدیدات جدی در فضاهای ساختمانی و صنعتی است. در این نوع حوادث بخشی از جریان شبکه برق در اثر تماس با بدن انسان و یا حیوانات به سمت زمین منتقل شده و تبعات نگران ‌کننده‌ای به دنبال دارد. برای جلوگیری از چنین حوادث، سیستم‌ها و تجهیزات حفاظتی مانند رله ارت فالت و همچنین کلید نشتی جریان طراحی شده‌اند. برای استفاده درست از این تجهیزات حفاظتی لازم است تا از تفاوت رله ارت فالت و کلید نشتی جریان مطلع باشید. در این ‌صورت بهتر می‌توانید از آنها در جای مناسب و شرایط استاندارد و ایمن استفاده کنید.

در آموزش های گذشته نقش سیم ارت در مدار کلید نشتی جریان رو بررسی کردیم و همچنین به صورت مجزا به بررسی کلید نشتی جریان و انواع آن و همچنین به بررسی رله ارت فالت وسی تی کوربالانس پرداختیم؛ و در این آموزش تفاوت ها و مزایا و معایب این دو تجهیز را بررسی می کنیم.

در ویدیوی زیر از تفاوت این دو تجهیز حفاظتی گفته‌ایم.

رله ارت فالت چیست؟

رله ارت فالت تجهیز صنعتی برای شناسایی نشتی جریان است که هر نوع فالت الکتریکی را شناسایی می‌کند. این دستگاه نوعی سیستم حفاظتی برای تشخیص خطاها و جلوگیری از آسیب تجهیزات در برابر شوک الکتریکی، آتش‌سوزی و جلوگیری از برق گرفتگی است. این رله‌ها با استفاده از ترانس جریان C+ برای شناسایی جریان نشتی کار می‌کنند. به ‌این ‌ترتیب که مقدار جریان رفت ‌و برگشت سیستم را اندازه‌گیری کرده و به هر نوع اختلاف در جریان رفت ‌و برگشت سیستم حساس هستند. چرا که اختلاف جریان رفت ‌و برگشت سیستم نشان ‌دهنده نشتی جریان در داخل شبکه توزیع برق است که ممکن است از طریق اتصال بدنه صورت‌ گرفته باشد. رله ارت فالت از مهمترین تجهیزات ایمنی و حفاظت در سیستم‌های صنعتی و کارخانه‌ای است و برای تمامی شبکه‌های برق تکفاز و سه فاز کارایی دارد.

کلید نشتی جریان چیست؟

کلید نشتی جریان یا همان کلید محافظ جان از جمله شناخته ‌شده‌ترین تجهیزات حفاظتی در فضاهای ساختمانی و یا طراحی سیستم‌های صنعتی است که برای شناسایی و عکس ‌العمل سریع در برابر جریان‌های نشتی طراحی شده ‌است. این کلیدها مستقیم در مدار الکتریکی نصب شده و با مقایسه جریان سیستم‌های رفت ‌و برگشت، هر نوع اختلاف و در نتیجه نشتی جریان را شناسایی می‌کند. در شرایط عادی مدارهای الکتریکی، مقدار جریان رفت ‌و برگشت از سیم‌های فاز و نول یکسان است. در این ‌صورت مطمئن هستیم که هیچ نشتی جریان از طریق اتصال بدنه وجود ندارد. اما هر نوع اتصال برق به بدنه فلزی دستگاه‌ها و تجهیزات و یا لوله‌کشی ساختمان و یا اسکلت فلزی ساختمان و… باعث ایجاد اختلاف در جریان رفت‌ و برگشت می‌شود. این شرایط مستعد برق‌ گرفتگی است. اما کلید محافظ جان یا همان کلید نشتی جریان به‌ سرعت این فالت را شناسایی کرده و قبل ‌از هر نوع حادثه برق‌گرفتگی کل سیستم داخلی را از مدار خارج می‌کند.

تفاوت‌ رله ارت فالت و کلید نشتی جریان

هر دو تجهیز رله ارت فالت و کلید نشتی جریان از جمله تجهیزات مهم ایمنی و حفاظت هستند که قابلیت شناسایی نشتی جریان را دارند. هر دو تجهیز می‌توانند به ‌موقع در صورت نشتی جریان عمل کرده و کل سیستم الکتریکی را قطع کنند و به ‌این ‌ترتیب از حوادث مانند برق گرفتگی و یا آتش ‌سوزی جلوگیری کنند. اما در عمل و قابلیت‌های کاربردی و همچنین مکانیزم شناسایی جریان نشتی تفاوت‌هایی دارند. تفاوت رله ارت فالت و کلید نشتی جریان به قرار زیر است:

• کلید نشتی جریان در هر دو مدل تکفاز و سه فاز طراحی ‌شده و برای انواع فضاهای ساختمانی و صنعتی کارایی دارد. اما رله ارت فالت فقط در محیط‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• کلید نشتی جریان، تجهیز مدار قدرت است و مستقیم در مسیر اتصال الکتریکی و عبور جریان قرار دارد و در صورت عملکرد خود به ‌تنهایی کل سیستم را قطع می‌کند. اما رله ارت فالت یک کلید فرمان ‌دهنده است و به ‌عنوان بخشی از مدار فرمان نصب می‌شود. به شکلی که در صورت مشاهده نشتی جریان فرمان لازم را برای تجهیزات از قبیل کنتاکتور، PLC و… صادر می‌کند. این برجسه‌ترین تفاوت رله ارت فالت و کلید نشتی جریان است.
• کلید نشتی جریان با مشخصه‌های فیکس شده مثلاً ۲۰ آمپر، ۴۰ آمپر و… طراحی می‌شوند و این مشخصه‌ها قابل تغییر نیستند. اما رله ارت فالت هیچ محدودیتی در جریان ندارد. چرا که از طریق ترانس C+ جریان‌های رفت و برگشتی را اندازه‌گیری می‌کند و تحت تأثیر شدت جریان قرار نخواهد گرفت. بنابراین به ‌راحتی می‌توانیم از رله ارت فالت برای بررسی نشتی جریان سیستم‌های بسیار بزرگ صنعتی با جریان‌های بالا استفاده کنیم. تا جاییکه حتی از این رله‌ها برای بررسی جریان‌های بالاتر از ۱۲۵ آمپر نیز استفاده می‌کنند.
• حساسیت جریان نشتی کلید محافظ جان (کلید نشتی جریان) فیکس شده در مقداری معین مثلاً ۱۰ و یا ۲۰ میلی آمپر است. این بدان معنی است که کلیدهای نشتی جریان در صورت رسیدن اختلاف جریان رفت‌ و برگشت به ‌حدی معین کار می‌کنند. اگر چه در رله ارت فالت نیز مقدار حساسیت به جریان نشتی تعریف ‌شده است؛ اما این مقدار قابل تنظیم است. مثلاً می‌توانیم مقدار حساسیت رله ارت فالت را در محدوده ۱ الی ۱۰ میلی آمپر تنظیم کنیم.
• کلید نشتی جریان به‌ محض شناسایی اختلاف جریان رفت ‌و برگشت عمل خواهد کرد. اما در رله ارت فالت از قابلیت تنظیم زمان برای ایجاد تأثیر در قطع سیستم استفاده‌ شده است. این تایمر برای آن است که رله در صورت نشتی جریان‌های گذرا به‌ سرعت عمل نکند و از مهمترین تفاوت رله ارت فالت و کلید نشتی جریان است.

توصیه‌هایی برای استفاده از کلید نشتی جریان و یا رله ارت فالت

هر دو تجهیز در کل یک کار انجام می‌دهند و برای شناسایی جریان نشتی طراحی شده‌اند. اما در عمل رله نشتی جریان با طراحی فیکس شده قابلیت‌های محدودتری دارد. از این ‌رو در صورتی ‌که به تنظیمات دست بازتری برای تعیین محدوده جریان و یا محدوده جریان نشتی و حتی زمان عملکرد نیاز داشته باشید، استفاده از رله ارت فالت گزینه بهتری است. خصوصاً که رله ارت فالت بدون محدودیت قادر است تا برای شناسایی نشتی سنگین‌ترین جریان‌های الکتریکی استفاده شود. لذا توصیه می‌کنیم که از کلید نشتی جریان برای برق جریان پایین مانند مصارف ساختمانی و از رله ارت فالت برای بررسی نشتی جریان در سیستم های بزرگ صنعتی استفاده کنید.