در نصب سیستم‌های برق خانگی و ساختمانی نیز به مانند فضاهای صنعتی باید از سیستم‌های حفاظتی استفاده کنیم. اما روش اجرای این سیستم‌های حفاظتی در برق ساختمان با آنچه در برق صنعتی جریان دارد، متفاوت است. کنترل فاز یکی از همین تجهیزات حفاظتی است که در برق صنعتی کاملاً مورد توجه قرار می‌گیرد. با این وجود معایب کنترل فاز در کنتور سه فاز خانگی آنچنان است که هرگز نباید از آنها برای حفاظت از تجهیزات تکفاز ساختمانی استفاده کنید.
بدون تردید برای بهره‌مندی مفید از تجهیزات الکتریکی ساختمان‌های بزرگ و نصب و راه‌اندازی برق سه فاز باید مراتب حفاظت کلی سیستم را برقرار نمایید، اما این تجهیز نمی تواند ماژول کنترل فاز باشد.
در ویدیوی زیر به جزئیات کامل از معایب نصب کنترل فاز در کنتور سه فاز خانگی می‌پردازیم و از بایدها و نبایدها در چگونگی اجرای سیستم حفاظت ساختمان صحبت می‌کنیم.
فهرست مطالب
نگاهی به روش استفاده از کنترل فاز در برق خانگی
کنترل فاز یک قطعه محافظتی سیستم‌های الکتریکی برق سه فاز است که دائماً سطح ولتاژ هر یک از فازها را اندازه‌گیری کرده و در صورت قطع هر کدام از فازها عمل می‌کند تا به این ترتیب از سیستم در مقابل پدیده دو فاز شدن محافظت کند. البته این قطعه برای حفاظت از تجهیزات سه فاز که دائماً به ولتاژ هر سه فاز به شکل هم‌زمان نیاز دارند، مناسب است.
متأسفانه در سطح برق ساختمانی استفاده از این قطعه مرسوم است و برقکارها با نصب یک کنتاکتور در مسیر ورودی برق سه فاز ساختمان پس از فیوزها برای عملکرد رله کنترل فاز استفاده می‌کنند. سیستم پیش رو تقریباً در تمامی فضاهای ساختمانی اجرا می‌شود که به کلی روش غلطی برای برقراری شرایط ایمنی در برق سه فاز ساختمان است. در ادامه به تحلیل نکاتی برای بررسی چرایی معایب کنترل فاز در کنتور سه فاز خانگی اشاره می‌کنیم.
قبل از بررسی بیشتر، نقشه مداری که به اشتباه در ساختمان ها اجرا می شود را در دو تصویر زیر مشاهده کنید.
چرا نباید از کنترل فاز در برق ساختمان استفاده کنیم؟
هر اندازه استفاده از کنترل فاز در برق صنعتی الزامی است، حضور این قطعه در برق ساختمان بی‌معنی است. صرفاً به دلیل استفاده ساختمان از برق سه فاز نمی‌توانیم هر نوع تجهیز تخصصی برق صنعتی را در فضاهای ساختمانی با انبوه مصرف کننده‌های تکفاز راه‌اندازی کنیم. کنترل فاز یکی از همان تجهیزات تخصصی مصرف کننده‌های سه فاز است و استفاده از آن برای مصرف کننده‌های تکفاز چالش‌هایی به دنبال دارد.
- کنترل فاز با مکانیزم تخصصی برای حفاظت از شرایط دو فاز طراحی شده است و هر نوع تغییر سطح ولتاژ از محدوده مجاز برق سه فاز را شناسایی می‌کند. به این ترتیب حذف و یا نوسان شدید هر یک از فازها با تغییر سطح ولتاژ کمتر از ۳۰۰ ولت و یا بیشتر از ۴۴۰ ولت مدار را قطع می‌کند. اما در تغییر ولتاژهای ناگهانیِ مصرف کننده‌های تکفاز بی‌تأثیر است. به عنوان مثال توان شناسایی تغییر ناگهانی ولتاژ ۲۲۰ ولت تا ۲۸۰ در مصرف کنندگان تکفاز را ندارد.
- کنترل فاز قطعه‌ای برای شناسایی تغییرات ولتاژ سه فاز است و قاعدتاً به صرف نصب نول توانایی شناسایی برق تکفاز را ندارد. در هر صورت چه سیم نول این تجهیز وصل باشد یا نباشد، مکانیزم عملکرد کنترل فاز برای شناسایی مصرف کننده برق سه فاز طراحی شده است.
- قطع هر یک از فازها نباید به خاموشی کل ساختمان بیانجامد. دقت کنید که در ساختمان عموم مصرف کننده‌ها از نوع تکفاز هستند و مستقل از یکدیگر راه‌اندازی می‌شوند. قاعدتاً قطعی سیم و یا عملکرد فیوز باعث حذف یکی از فازها خواهد شد. در این صورت آیا مجاز هستیم که با عملکرد کنترل فاز برق کل ساختمان و دیگر مصرف کننده‌های تکفاز از دیگر فازهای سیستم را قطع کنیم؟
نگاهی به مکانیزم کارکرد ماژول کنترل فاز
ماژول کنترل فاز از بهترین تجهیزات شناسایی مشکلات در خطوط برق سه فاز مصرف کننده‌های صنعتی است. این ماژول نسبت به شرایط زیر عکس‌العمل نشان داده و سیستم را قطع می‌کند:
- هر نوع افزایش ولتاژ بالاتر از حد مجاز ۴۴۰ ولت در هر یک از فازها
- هر نوع کاهش ولتاژ پایین‌تر از حد مجاز ۳۰۰ ولت در هر یک از فازها
- قطع هر یک از فازها (پدیده دو فاز)
- جابه‌جایی توالی فازها
- هر نوع عدم تقارن ولتاژ و جریان در تمامی فازها
با رخداد هر کدام از موارد ذکر شده، ماژول کنترل فاز عمل کرده و سیستم را قبل از بروز حادثه قطع خواهد کرد.
برای حفاظت کنترل سه فاز خانگی چه‌کار کنیم؟
معایب نصب کنترل فاز در کنتور سه فاز خانگی آنچنان است که نمی‌توانیم تحت هیچ شرایطی از آن برای امنیت مصرف کننده‌های تکفاز ساختمانی استفاده کنیم. در این صورت سیستم استاندارد جایگزین برای امنیت برق سه فاز ساختمان چیست؟
یک راهکار ساده نصب سه محافظ تکفاز مستقل به همراه کنتاکتورهای جداگانه است، اما اجرای این روش هزینه زیادی دارد. برای کاهش هزینه می‌توانید از تکنیک نصب کنتاکتورهای کوچک و پل کردن پلاتین های قدرت کنتاکتور جهت عبور جریان کلی ساختمان و حفاظت کامل استفاده کنید. اما اصولی‌ترین روش، استفاده از سه محافظ تکفاز رله قوی است. این محافظ‌های تکفاز رله قوی مستقل از یکدیگر نصب شده و هر کدام جداگانه شرایط حاکم بر هر یک از فازهای ساختمان را پایش می‌کنند. در هر صورت با توجه به معایب نصب کنترل فاز در کنتور سه فاز خانگی هرگز از این ماژول برق صنعتی در امنیت ساختمان‌های خود استفاده نکنید؛ زیرا بدون تردید هیچ حفاظتی را برای شما اعمال نخواهد کرد.
سلام مهندس لطفاً بفرمایید برای محافظ پا کنتوری چه پیشنهادی دارید که با قطع نول و دو فازی مشکلی برای وسایل منزل پیش نیاید
سلام و درود اگر که کولر گازیتون دو یا نهایتاً ۳ تا هست حافظ‌های جی بی اچ بدون کنتاکتور مناسبه ولی اگر تعداد کولرها بیشتر از این‌ها هست پیشنهاد بنده استفاده از یک محافظ کنتاکتوری شیوا امواج و یک عدد کنتاکتور برای هر فازتون هست
درود وباتوجه به توضیحاتتون ایا در ساختمانی که وسایل برقی تماما تک فاز میباشد. استفاده از سه محافظ تک فاز رله قوی را توصیه میفرمایید.؟ سپاس
سلام و درود بله پیشنهاد من هم همین مورده
سلام وقتتون بخیر
میشه از این سیستم کنترل فاز و کنتاکتور برای یه دستگاه سه فاز و کمپرسور دوفاز و ۴خروجی تکفاز داشت؟یدونه کنترل فاز و کنتاکتور کافیه یا باید برای هر کدوم جداگانه کار کرد
سلام
نه نمیشه فقط مصرف کننده سه فاز روی مدار کنترل فاز باید باشه
سلام. داخل سایت یک شرکت خاص، اعداد 440 و 255 ولت (بالاترین ولتاژ) برای قطع کنترل فاز و محافظ تک فاز نوشته شده. طبق رابطه‌ای که بین ولتاژ خط و فاز وجود داره، اعداد یکی هستند. باز مشکلی هست؟
سلام
نه مشکلی نداره
سلام برای برق تکفازساختمان میتوان ازکنترل بار، کنترل فازاسفاده کرد
سلام
خیر نمیشه
ویدیوی داخل این مقاله رو ببینید کامل توضیح دادیم